Tadeusz Baniewicz (1879-1974), inżynier, autor m.in. projektu linii tramwajowych dla Wilna, współorganizator szkół polskich w Petersburgu podczas I wojny światowej. W odrodzonej Polsce projektował warszawskie koleje dojazdowe i tramwaje elektryczne w Zagłębiu Dąbrowskim. Kierował budową linii EKD (obecnie WKD) Warszawa – Grodzisk Mazowiecki, której dyrektorem był aż do upaństwowienia w 1947 roku. Dzięki swej funkcji w czasie okupacji fikcyjnie zatrudniał w EKD wielu działaczy podziemia. Od 1930 roku mieszkał wraz z rodziną w wilii „Krychów” (ul. Kwiatowa 20). Przez całe życie był społecznikiem. Należał do pokolenia, które chciało i umiało pracować na rzecz innych. Takim ludziom Podkowa zawdzięcza nie tylko swój wygląd, ale i trwającą w niej do dzisiaj atmosferę, genius loci. Tadeusz Baniewicz w pierwszych latach istnienia Podkowy kierował komisją techniczną, a potem całym komitetem budowy kościoła i to on wyszukał architekta, Brunona Zborowskiego, któremu powierzono opracowanie projektu świątyni. Sprowadził też ze Lwowa do Podkowy Jana Henryka Rosena, twórcę fresków we lwowskiej katedrze ormiańskiej, który w podkowiańskim kościele wykonał malowidło w prezbiterium i kartony do czterech witraży. Po wojnie Baniewicz przewodniczył z kolei komitetowi budowy szkoły w Podkowie, a gdy powstała, razem ze swoim zięciem Kazimierzem Michałowskim zainicjował w niej akcję „wychowania przez sztukę”. W szkole odbywały się wtedy specjalne zajęcia i wystawy, na które wypożyczano eksponaty z Muzeum Narodowego. Tadeusz Baniewicz zmarł w 1974 r. Pochowany jest na cmentarzu w Brwinowie.

 

Pola Gojawiczyńska (1896-1963), pisarka, autorka m.in. Dziewcząt z Nowolipek i Rajskiej jabłoni. W 1943 r. aresztowana i osadzona na Pawiaku; swoje przeżycia więzienne opisała we wspomnieniach Krata. W 1944 r. wraz z córką znalazła się w domu Iwaszkiewiczów w Stawisku. Jarosław Iwaszkiewicz z wielką serdecznością wspominał jej prostotę, szlachetność, brak pozy, pociechę i pomoc, jaką niosła uchodźcom ze spalonej Warszawy. Po wojnie Pola Gojawiczyńska kupiła działkę przy ul. Błońskiej i postawiła na niej nieduży, drewniany domek letniskowy. Jej imię nosi Miejska Biblioteka Publiczna w Podkowie Leśnej.

 

Benedykt Hertz (1872-1952). Pochodził ze spolonizowanej rodziny żydowskiej, był synem powstańca 1863 roku. Wychował się w inteligenckim domu, w którym panował duch społecznikowski i tradycja walk narodowowyzwoleńczych. W 1884 r. trafił do więzienia za udział w manifestacji patriotycznej. Studiował w Zurychu i Paryżu. Pracował w prasie warszawskiej i wileńskiej, pisał też bajki, satyry polityczne, felietony, sztuki teatralne. Ożenił się ze Stefanią Goldberg, lekarką, która po studiach w Szwajcarii nostryfikowała dyplom w Wojskowej Akademii Medycznej w Petersburgu jako pierwsza kobieta-lekarz w dziejach tej uczelni. W Podkowie, w domu nazwanym Kurzą Stopką (Sosnowa 39) mieszkał od 1930 r. do końca życia.

 

Bolesław Leon Hryniewiecki (1875-1963) Urodził się w Międzyrzecu Podlaskim. Studiował w Warszawie, ale za udział w manifestacji ku czci Jana Kilińskiego został usunięty z uczelni i wywieziony w głąb Rosji. Studia matematyczno-przyrodnicze ukończył w Dorpacie. Był profesorem botaniki i dyrektorem Ogrodu Botanicznego w Odessie, podróżował na Ural, Kaukaz i do Armenii. Po I wojnie światowej wykładał na Uniwersytecie Warszawskim, był dyrektorem warszawskiego Ogrodu Botanicznego, pierwszym prezesem Zarządu Głównego Ligi Ochrony Przyrody. Jemu m.in. zawdzięczają swoje istnienie dwa parki narodowe – tatrzański i świętokrzyski. Był autorem wielu prac naukowych, a także m.in. popularno-naukowej rozprawy Adam Mickiewicz a flora Litwy. Ma swój obelisk w Ogrodzie Botanicznym UW. W 1977 r. jego imieniem nazwano rezerwat na zachodnim skraju Lasu Młochowskiego. Zmarł w 1963 r. w Brwinowie.

 

Anna Iwaszkiewiczowa, jedyna córka Stanisława Wilhelma Lilpopa, urodziła się w 1897 roku, w nieistniejącym już dworze w Brwinowie. W 1922 roku, po przełamaniu oporów rodziny, poślubiła Jarosława Iwaszkiewicza. Pisała i tłumaczyła (przekłady prozy i esejów Alaina Fourniera, Michela Butora, Thomasa Mertona, Marcela Prousta, Alfreda Whiteheada), przed wojną publikowała pod pseudonimem Adam Podkowiński. Zaprzyjaźniona z wieloma poetami i przedstawicielami świata kultury, autorka wspomnień. Pod koniec życia wydała książkę „Nasze zwierzęta”. Zmarła w Stawisku w 1979 roku, została pochowana w Brwinowie. W 2000 r. ukazały się jej Dzienniki i wspomnienia.

 

Jarosław Iwaszkiewicz urodził się w 1894 r. w Kalniku na Ukrainie, gdzie jego ojciec, uczestnik Powstania Styczniowego, pracował jako urzędnik w cukrowni. Jarosław uczył się w Jelizawietgradzie i Kijowie, tam rozpoczął studia prawnicze i tam debiutował wierszem Lilith w pismie „Pióro”. W 1918 r. opuścił ogarniętą rewolucją Ukrainę (w stawiskim muzeum zachował się kuferek, z którym wtedy przyjechał); w Warszawie związał się z poetycką grupą Skamandra. W roku 1922 zawarł ślub z Anną Lilpopówną; sześć lat później Iwaszkiewiczowie zamieszkali w Stawisku, które pozostało ich domem do końca życia. W latach trzydziestych był sekretarzem poselstwa polskiego w Kopenhadze i Brukseli. Podczas II wojny światowej z upoważnienia władz podziemnego państwa polskiego zajmował się rozdziałem pomocy z zagranicy pisarzom i artystom, udzielił schronienia w Stawisku wielu uchodźcom z Warszawy, współpracował z prof. Stanisławem Lorentzem w ratowaniu zabytków kultury. Po wojnie był długoletnim prezesem Związku Literatów Polskich. Autor znakomitych opowiadań (Panny z Wilka, Brzezina), powieści (Czerwone tarcze, Sława i chwała), dramatów i tomów wierszy, z których największe uznanie przyniosły mu późne utwory z tomu Mapa pogody. Zmarł w 1980 r., został pochowany na cmentarzu w Brwinowie. W swoim testamencie Stawisko przeznaczył na muzeum im. Anny i Jarosława Iwaszkiewiczów.

 

Ksiądz Leon Kantorski (1918-2010). Święcenia kapłańskie przyjął w 1947 r. w Paryżu z rąk kardynała Emmanuela Suharda. Był duszpasterzem akademickim w Warszawie, a później przez wiele lat (1964-1991) proboszczem parafii w Podkowie Leśnej. W latach 60. i 70. kościół podkowiański stał się dzięki niemu ośrodkiem skupiającym młodzież (grupa „Świetlików”), otwartym na różne nowatorskie propozycje (występy zespołu „Trapistów”, pierwsza w Polsce msza beatowa). W okresie stanu wojennego powstał tu Parafialny Komitet Pomocy Bliźniemu, który prowadził działalność charytatywną (sprowadzanie leków, pomoc materialna i prawna); komitet organizował też cykl wystaw plastycznych i spotkań z ludźmi kultury, polityki i nauki. Od roku 1991 ksiądz Leon Kantorski jest na emeryturze. W tym samym roku otrzymał odznakę „Zasłużonego dla Podkowy Leśnej”, został też pierwszym honorowym obywatelem Miasta-Ogrodu Podkowy Leśnej. W 2002 został mianowany kanonikiem. W roku 1991 ksiądz Leon Kantorski przeszedł na emeryturę; do końca życia mieszkał na plebanii w Podkowie. Zmarł 26 lipca 2010 r., został pochowany na podkowiańskim cmentarzu.

 

Ksiądz Bronisław Kolasiński (1882-1945), pierwszy duszpasterz kościoła podkowiańskiego. Urodził się w Warszawie. Święcenia przyjął w 1909 r., a w 1933 r. został rektorem kościoła w Podkowie Leśnej. Rozbudowywał i wyposażał kościół (w wolnych chwilach chętnie sam zajmował się malarstwem), uczestniczył w życiu społecznym miasta. W latach okupacji głęboko zaangażował się w konspirację, ukrywanie Żydów i pomoc mieszkańcom i działaczom podziemia. W sierpniu 1945 r. otrzymał tytuł kanonika. Stał się pierwowzorem księdza ze sztuki Jarosława Iwaszkiewicza Pod Akacjami. Zmarł w 1945 r., pochowany został w kaplicy Matki Boskiej Dobrej Rady w podkowiańskim kościele. Jego imię nosi skwer przy figurze Matki Boskiej stojącej w miejscu położenia kamienia węgielnego Podkowy Leśnej, u zbiegu ulic Parkowej, Kwiatowej i Bluszczowej.

 

Stefan Korboński (1901-89). Adwokat, działacz ruchu ludowego, od 1939 roku, po ucieczce z niewoli sowieckiej – działacz podziemia. Był członkiem Politycznego Komitetu Porozumiewawczego, od kwietnia 1941 szefem Kierownictwa Walki Cywilnej, a następnie Oporu Społecznego w Kierownictwie Walki Podziemnej. Kierował łącznością radiową PKP i Delegatury Rządu. Od sierpnia 1944 roku kierował Departamentem Spraw Wewnętrznych w Delegaturze Rządu, a po aresztowaniu przez NKWD i wywiezieniu do Moskwy przywódców podziemia został Delegatem Rządu. W 1947 roku zagrożony aresztowaniem opuścił potajemnie kraj. Z Podkowy nadawał w czasie okupacji audycje radiowe do Londynu, tutaj też (w Zarybiu) zamieszkał wraz z żoną po upadku Powstania Warszawskiego. W 1947 r. zagrożony aresztowaniem opuścił potajemnie kraj. Zamieszkał w USA, był działaczem polskiej emigracji; za ratowanie Żydów w czasie okupacji otrzymał medal Sprawiedliwy wśród Narodów Świata. W czasach PRL cenzura zakazała wymieniania jego nazwiska.

 

Irena Krzywicka (1899-1994). Publicystka, pisarka, tłumaczka, w latach międzywojennych autorka szokujących opinię publiczną artykułów i opowiadań o tematyce obyczajowej. W 1930 roku kupiła działkę w Podkowie, przy ul. Sosnowej 9. Stanął tam zaprojektowany przez Maksymiliana Goldberga „Szklany Dom”, niezwykle nowoczesny na owe czasy. Poza okresem okupacji Irena Krzywicka mieszkała tu do roku 1949. Po wojnie była attaché kulturalnym ambasady polskiej w Paryżu, a potem w Szwajcarii. Od 1962 roku do końca życia mieszkała we Francji. W 1992 r. opublikowała swoją autobiografię, kilkakrotnie wznawiane Wyznania gorszycielki.

 

Stanisław Wilhelm Lilpop pochodził z rodziny przybyłej na ziemie polskie z Grazu w Styrii pod koniec XVIII wieku. Jego pradziad założył w 1789 r. w Warszawie firmę zegarmistrzowską, która przetrwała do września 1939 r. Ojciec, Stanisław Lilpop, konstruktor maszyn i narzędzi rolniczych oraz urządzeń dla przemysłu rolno-spożywczego był współorganizatorem Towarzystwa Akcyjnego „Lilpop, Rau i Loewenstein”, a także znanym kolekcjonerem i mecenasem sztuki. Z myślą o najmłodszych synach – Marianie Stanisławie i Stanisławie Wilhelmie w 1861 r. kupił od Józefa Szmideckiego majątek Brwinów, w skład którego wchodził folwark Wilhelmów, przemianowany później na Podkowę Leśną. Po śmierci Stanisława (1866) majątkiem zarządzała najpierw żona, Joanna z Petzoldów (według tradycji, to ona sadziła trójrzędową aleję lip na dzisiejszej ulicy Lipowej), a później syn, Stanisław Wilhelm, urodzony w 1863 r. Stanisław Wilhelm stopniowo parcelował Brwinów. Pozostawił sobie tylko Wilhelmów, gdzie polował i gospodarował. Był zapalonym myśliwym i znakomitym hodowcą zwierzyny łownej (posłużył jako pierwowzór postaci pana Liebe z powieści Józefa Weyssenhoffa Soból i panna), a także podróżnikiem. Za pieniądze ze sprzedaży części Brwinowa wybrał się jesienią 1910 r. na wymarzone safari. Z wyprawy przywiózł trofea, literacki opis podróży i spory zbiór znakomitych zdjęć na szklanych płytach. Pasjonował się również fotografią, był autorem unikalnej serii zdjęć z wykopalisk archeologicznych w rejonie Morza Śródziemnego i z powodzi w Paryżu w 1907 r. W 1925 r. oddał tereny dzisiejszej Podkowy Leśnej do komisowej sprzedaży spółce Miasto – Ogród Podkowa Leśna; później warunki umowy zmieniano, Lilpop otrzymał 40 procent udziałów, ale jeszcze w 1922 r. Lilpop wydzielił z dóbr podkowiańskich 35 hektarów na rodzinną siedzibę – późniejsze Stawisko. „Daję wam tylko 35 hektarów…abyście nigdy nie mieli kłopotów z reformą rolną”, mówił wtedy proroczo do córki i zięcia czyli Anny i Jarosława Iwaszkiewiczów. W 1930 r. popełnił samobójstwo. Został pochowany na cmentarzu w Brwinowie.

 

Stanisław Lorentz (1899-1991). Historyk sztuki, muzeolog, przed wojną konserwator zabytków woj. wileńskiego i nowogródzkiego. W latach 1935-82 dyrektor Muzeum Narodowego w Warszawie. W listopadzie 1944 roku w podkowiańskim mieszkaniu profesora Lorentza zapadła decyzja o akcji ratowania skarbów kultury narodowej ocalałych w zniszczonej Warszawie. W kawiarni i czytelni Wandy Sucheckiej w Podkowie Stanisław Lorentz spotykał się ze swoimi współpracownikami – m.in. z Janem Zachwatowiczem i Jarosławem Iwaszkiewiczem – i z Podkowy wyruszał codziennie na poszukiwania pod wskazanymi adresami. W wyniku tych działań uratowano z Warszawy m.in. około 300 tysięcy książek, zbiory Muzeum Narodowego i Biblioteki Uniwersyteckiej. Po wojnie został profesorem Uniwersytetu Warszawskiego, był ekspertem UNESCO do

spraw ochrony zabytków; głęboko zaangażował się w odbudowę Zamku Królewskiego w Warszawie.

 

Kazimierz Michałowski (1901-1981). Urodził się w Tarnopolu. Był światowej sławy egiptologiem i archeologiem, twórcą polskiej szkoły archeologii śródziemnomorskiej. Pod koniec lat trzydziestych kierował pierwszymi polskimi pracami archeologicznymi w Edfu. Po wojnie prowadził wykopaliska m.in. w Palmyrze, Aleksandrii i Faras, przewodniczył komitetowi ekspertów, który nadzorował prace przy ratowaniu świątyni Abu Simbel, zagrożonej zalaniem z powodu budowy tamy asuańskiej na Nilu. Wniósł wielki wkład do światowej egiptologii dzięki odkryciu świątyni Totmesa III w Deir el-Bahari, zespołów miejskich w Tell Atrib, rekonstrukcji światyni Hatszepsut i odkryciu wielkiej katedry koptyjskiej ze słynnymi freskami w Faras. Był twórcą nowej dziedziny nauki – nubiologii. Napisał m.in. Faras, Od Edfu do Faras, Nie tylko piramidy, Jak Grecy tworzyli sztukę. W 1945 r. poślubił Krystynę, córkę Tadeusza Baniewicza. Często przebywał w Podkowie, od 1973 r. do śmierci mieszkał w willi Krychów, której część oddano do dyspozycji pracowni Zakładu Archeologii Śródziemnomorskiej PAN. Był zastępcą dyrektora Muzeum Narodowego, członkiem wielu zagranicznych towarzystw naukowych. M.in. z jego inicjatywy podkowiańska młodzież od 1965 r. uczestniczyła w akcji wychowania przez sztukę. Zmarł w 1981 r.

 

Halina i Janusz Regulscy, od 1923 roku właściciele Zarybia. W okresie międzywojennym Janusz Regulski był dyrektorem spółki „Siła i Światło”, współtwórcą koncepcji założenia na trasie EKD miasta-ogrodu Podkowa Leśna i pomysłodawcą stworzenia ośrodka sportowego w parku miejskim. Oboje z żoną pasjonowali się automobilizmem (Janusz Regulski był wiceprezesem Automobilklubu Polski); dzięki temu, a zwłaszcza dzięki działalności Haliny Regulskiej, Automobilklub Polski patronował budowie kościoła św. Krzysztofa w Podkowie. We wrześniu 1939 roku Janusz Regulski pełnił funkcję Komendanta Głównego Straży Obywatelskiej u boku prezydenta Warszawy Stefana Starzyńskiego. W czasie okupacji ich dom i gospodarstwo były ośrodkiem działalności konspiracyjnej, pierwszym miejscem, do którego trafiali ludzie i broń ze zrzutów odbieranych w okolicy. Po wojnie Janusz Regulski został aresztowany i skazany na 14 lat więzienia. Wyszedł po siedmiu latach. Zmarł w 1983 r. W 1994 r. zmarła Halina Regulska.

 

Jan Henryk Rosen (1891-1982). Malarz, syn Jana Rosena, znanego malarza batalisty. Młodość spędził w Paryżu, w czasie I wojny światowej walczył w armii francuskiej, do Polski wrócił w 1921 roku. Autor fresków i witraży w katedrze ormiańskiej we Lwowie, ceniony malarz dzieł o tematyce religijnej, twórca m.in. polichromii kaplicy na Kahlenbergu pod Wiedniem i dwóch kompozycji w rezydencji papieskiej w Castel Gandolfo. W kościele św. Krzysztofa w Podkowie wykonał malowidło w prezbiterium, przedstawiające patrona kościoła oraz kartony do czterech witraży z wizerunkami św. Jana, św. Mikołaja, św. Juliana i Archanioła Rafaela. W 1938 r. wyjechał do Stanów Zjednoczonych, gdzie tworzył freski i mozaiki w kościołach i klasztorach. Zmarł w 1982 r. w USA, pochowany jest w Arlington.

 

Jan Skotnicki (1876-1968). Malarz i grafik, uczeń Leona Baksta, Jacka Malczewskiego, Józefa Mehoffera. Studiował w Petersburgu, Krakowie i Paryżu. Współpracował z kabaretem „Zielony Balonik”, razem z Władysławem Skoczylasem założył Towarzystwo „Sztuka Podhalańska”. Podczas I wojny światowej był oficerem II Brygady Legionów, przez pewien czas kierował też w Zakopanem komitetem pomocy cywilom. Wśród osób, którym pomógł wtedy opuścić areszt austriacki był niejaki Ulianow, znany później jako Lenin. W 1945 r. podobno dziękował mu za to ambasador ZSRR. W okresie międzywojennym Jan Skotnicki kierował Departamentem Sztuki w Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. Po drugiej wojnie światowej, gdy wycofał się z życia publicznego, prowadził m.in. ognisko plastyczne w Grodzisku Mazowieckim. „Chcemy ludziom otworzyć oczy na piękno natury, chcemy przez to podnieść poziom ich kultury wewnętrznej, wzbogacić życie,” mówił w jednym z wywiadów. Malował olejno i akwarelą, rysował i uprawiał grafikę. Jest autorem pamiętników Przy sztalugach i przy biurku (1957). Żoną Jana była Teodora z Trenklerów, malarka i rzeźbiarka (1881- 1963). Zmarł w 1968 r. w Podkowie Leśnej.

 

Witold Tyrakowski (1915-1984) Urodził się w Warszawie, ale większą część życia spędził w Podkowie Leśnej. Ukończył studia na wydziale leśnictwa SGGW, przeszedł kampanię 1939 r. w dywizjonie artylerii lekkiej, po czym znalazł się w obozie jenieckim w Woldenbergu. Po wojnie związał się z dwiema organizacjami społecznymi – Ligą Ochrony Przyrody i PTTK. M.in. z jego inicjatywy powołano w 1957 r. Straż Ochrony Przyrody, której był Naczelnym Inspektorem. Propagował ideę ochrony przyrody, kultury turystycznej, pisał o nich w wielu książkach, przewodnikach i informatorach. Przyczynił się do utworzenia na terenie Podkowy dwóch rezerwatów – w Parowie Sójek i w Lesie Młochowskim (rezerwat im. Bolesława Hryniewieckiego). Jego imię nadano trzeciemu podkowiańskiemu rezerwatowi, który powstał w 1984 r. w podkowiańskim lesie, w rejonie uroczyska Zaborów.

 

Bruno Zborowski (1888-1983). Architekt, absolwent Politechniki Lwowskiej, żołnierz 1920 r. Był wykładowcą w Szkole Sztuk Pięknych w Warszawie. Przed wojną projektował m.in. pięć kolonii Warszawskiej Spółdzielni Mieszkaniowej oraz kościoły w Imielnicy, Komorowie i Sokołowie Podlaskim, gimnazjum marianów na Bielanach, wykonał też społecznie projekt (niezrealizowany) domu Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego, który miał stanąć tuż obok wiaduktu Markiewicza na Karowej. Zaprojektowany przez niego kościół w Podkowie Leśnej zbudowano w 1933 r. W czasie okupacji – żołnierz AK. Po wojnie wykładał na Politechnice Warszawskiej, był autorem projektów odbudowy wielu zabytków warszawskich, m.in. Arsenału i kościoła dominikanów, a także skrzydła klasztoru w Czerwińsku. Zmarł w 1983 r.