Z głębokim żalem przyjęliśmy wiadomość o śmierci Pana Tibora Pákh – Honorowego Obywatela Miasta-Ogrodu Podkowa Leśna, uczestnika strajku głodowego w kościele św. Krzysztofa w 1980 r.

Tibor Pákh zmarł we wtorek, 15 listopada 2022 r.

Tibor Pákh urodził się 11 sierpnia 1924 roku w Komárom (Węgry) w rodzinie mieszczańskiej. Jego ojciec był prawnikiem i agronomem; z ramienia Niezależnej Partii Drobnych Rolników kandydował kilkakrotnie do parlamentu. Jego matka była pianistką. Tibor Pákh ukończył studia w 1942 r. w Komarom, następnie studiował na Wydziale Prawa Uniwersytetu Pétera Pázmány’ego w Budapeszcie. W 1944 został powołany do wojska i musiał przerwać studia. W 1945 r. w Austrii został wzięty do niewoli przez armię radziecką i przymusowo wywieziony do Związku Radzieckiego. Na Węgry mógł wrócić dopiero jesienią 1948 r. Studia prawnicze ukończył w 1949 r. Chciał pracować w obszarze zagadnień prawa międzynarodowego, ale mógł zatrudnić się jedynie jako tłumacz techniczny. Od 1950 r. był tłumaczem w bibliotece Csepel Motor Works.

Ożenił się w 1954 r. W czasie rewolucji węgierskiej 1956 r. został postrzelony w nogę podczas demonstracji przed budynkiem parlamentu 25 października. W szpitalu przebywał do połowy listopada. Z powodu odmowy podpisania w swoim miejscu pracy petycji zorganizowanej przez rząd Kádára przeciwko debacie dotyczącej kwestii węgierskiej w ONZ, został zwolniony w 1957 r. Znalazł inną pracę jako tłumacz, najpierw w Przedsiębiorstwie Projektowym Elektrowni, później w Agencji Tłumaczeń Technicznych. W 1960 r. został aresztowany, a w 1961 r. skazany na dożywocie, które zamieniono później na 15 lat więzienia. Od 1966 r. kilkukrotnie rozpoczynał w więzieniu strajk głodowy, aby z jednej strony doprowadzić do rozpatrzenia jego sprawy przez sąd cywilny. Z drugiej strony chciał przeciwstawić się doznanym przez skazanych urazów. W szpitalu więziennym wielokrotnie był poddawany terapii wstrząsów elektrycznych i insulinowych, które miały zmusić go do zakończenia protestu. W 1971 r. lekarze ze szpitala psychiatrycznego uznali go za obłąkanego, ale wypisali go do domu. Władze objęły go jednak dozorem policyjnym i utrudniały mu znalezienie jakiejkolwiek pracy.

Pákh mógł zarabiać na życie tłumacząc na doraźne zlecenia. Regularnie brał udział w demonstracjach opozycji politycznej i był wielokrotnie aresztowany. Wiosną 1980 r. przyłączył się do strajku głodowego polskich działaczy praw obywatelskich w kościele w Podkowie Leśnej. W październiku 1981 r. rozpoczął kolejną głodówkę, protestując przeciwko bezprawnej konfiskacie paszportu. W tym czasie został przewieziony do Państwowej Kliniki Neurologiczno-Psychiatrycznej i poddany przymusowemu leczeniu. Po tym, jak różne węgierskie grupy intelektualistów i kilka organizacji międzynarodowych wypowiedziały się przeciwko nieludzkiemu i niebezpiecznemu traktowaniu, ostatecznie pozwolono mu opuścić szpital. Stał się legendarną postacią opozycji w okresie reżimu Kádára, choć sam nie należał do żadnych kręgów konspiracyjnych. W 1993 r. został zrehabilitowany przez komisję powołaną przez Węgierski Instytut Psychiatryczny z inicjatywy Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego. Dzięki temu oficjalnie uznano go za zdrowego psychicznie. W 1992 r. Izba Adwokacka Hrabstwa Nassau (stan Nowy Jork) wybrała go na członka honorowego, w 1993 r. Miasto Podkowa Leśna (Polska) nadało mu honorowe obywatelstwo. W 2013 r. został odznaczony węgierskim Orderem Zasługi.

Strajk głodowy w Podkowie Leśnej

„Sprzeciw wobec nadużyć moskiewskiego leninizmu był w Polsce intensywnie odczuwalny w 1980 r. Do tego czasu powstało wiele organizacji. Istniały instytucje kościoła katolickiego, a także organizacje społeczne o różnych nurtach politycznych, Konfederacja Polski Niepodległej KOR, która powstała w obronie interesów robotników. Organizacje wspólnie rozpoczęły strajk głodowy w kościele w Podkowie Leśnej. Informowały o tym środki masowego przekazu, oczywiście nie polskie, ale zagraniczne. – Jaki był dokładny powód strajku? – Polacy mieli Niezależną Oficynę Wydawniczą „NOWa”. Jej redaktor Mirek Chojecki został aresztowany i pierwotnie zorganizowano strajk głodowy aby go uwolnić. Kiedy jednak strajk się powiódł i Chojecki został w ciągu kilku dni uwolniony, głodówka była kontynuowana w celu uzyskania zadośćuczynienia za niesprawiedliwości w Europie Środkowej. To był moment, kiedy wyruszyłem do Podkowy Leśnej jadąc przez Warszawę. – Gdzie dokładnie geograficznie leży Podkowa Leśna? – Jest blisko Warszawy, tak blisko Warszawy, jak Dunaharaszti do Budapesztu. Jest kolejka, która łączy ją z Warszawą, i którą to pojechałem. Na stacji rozejrzałem się w poszukiwaniu wieży kościelnej, więc bez problemu znalazłem kościół. Odszukałem wikarego, zgłosiłem się i powiedziałem mu, że chcę się do nich przyłączyć w duchu św. Wojciecha, bo to on pod koniec pierwszego tysiąclecia ewangelizował w duchu chrześcijaństwa. Wojciech był biskupem Pragi, był obecny na bierzmowaniu naszego króla św. Szczepana, potem udał się do Polski i zginął męczeńską śmiercią za wiarę w Prusach. Jest patronem Ostrzyhomia i Gniezna. I jest uważany przez kilka osób za patrona Europy Środkowej. Oprócz mnie. Postanowiłem więc przyłączyć się do nich w tym duchu końca drugiego tysiąclecia, szczególnie w proteście przeciwko złowrogiemu leninizmowi i imperium moskiewskiemu, w nadziei na odzyskanie niepodległości narodowej. To znaczy, chciałem zaprotestować przeciwko niesprawiedliwościom, za które protestowali Polacy. Ksiądz pozwolił mi do nich dołączyć. Byłem z nimi, bawiłem się, bo było jasne, że każdy nurt polityczny znalazł wspólny dom w tym kościele. Co wieczór odbywała się msza, na którą przychodzili starzy i młodzi mieszkańcy miasta, co powodowało, że przykościelny ogród był pełny od wiernych. Podkowa Leśna jest gniazdem zarówno polskiej, jak i wspólnej, polsko-węgierskiej opozycji. Kiedy przebywałem w Podkowie Leśnej powiedziano mi, że Polacy bardzo szanują Węgrów; chcą działać w duchu roku 1956 i każdy nurt polityczny interesuje się tym okresem i wydarzeniami węgierskimi”.

Źródło: memoryofnations.eu. Na stronie znajdują się multimedia odnoszące się do tamtych wydarzeń.

Tibor Pákh występuje również we wspomnieniu Ákosa Engelmayera w artykule  „Legenda opozycji węgierskiej – Tibor Pákh. Honorowy obywatel Miasta-Ogrodu Podkowa Leśna” znajdującym się w Podkowiańskim Magazynie Kulturalnym (nr 51).